Tabliczki epitafijne
Niezwykłe dowody pamięci
Na tabliczkach czytamy: „Czerwiński Nikołaj Julianowicz, weterynarz, aresztowany 10 listopada 1937, rozstrzelany 11 grudnia 1937. Niech Pan ukoi jego duszę!”
Dowiadujemy się, kim byli ci ludzie: Januarij Diemianowicz Bortnik był reżyserem. Gieorgij Fiedorowicz Naumiec był leśnikiem. Jest aktor. Kurator szkolny. Uczony. Major. Delegat zjazdu partii. Filolog. Malarz. Albo po prostu: „Kautna Emma Stiepanowna (1906 – 3 października 1937). Rozstrzelana, matka trojga dzieci”. Albo: „ofiara stalinowskich represji”. O pamięć dopomina się Jurij, o którym wiemy, że osierocił dwóch synków. Pewnie to oni, już dorośli, zawiesili epitafium. Może i ich już nie ma, a pamięć przechowują wnuki i prawnuki? W bykowniańskim lesie brzmią słowa miłości, tęsknoty, zapewnienia o pamięci. A przecież to tylko nieliczni z tysięcy. Zapis rosyjski obok ukraińskiego. Dużo polskich nazwisk…
Padają nazwy miejscowości, skąd pochodzili: Borispol, Rogoziw, Pikczuki, Dubno, Jampol, Biała Cerkiew. Czasem jest to historia całej rodziny: oto tabliczka, na której w dwóch językach zapisano, że 26 grudnia 1937 roku NKWD rozstrzelało rodzinę Leszczyńskich: „Maria (miała 63 lata), jej syny [tak w oryginale] Stanisław, Leon, Jan-Augustyn, Henryk (najstarszy miał 44 lata, młodszy miał 20 lat) i żona starszego syna Julia”. Na innej tabliczce są upamiętnieni bracia Szitij, synowie Makarego: zginęli Andrij, Kalenik, Iwan. Dzień po dniu zginęli (małżonkowie?): Albert Jakowlewicz (1875–19 stycznia 1938) i Leontyna Pietrowna Dierum (1891–20 stycznia 1938). Zginęli bracia Janiccy, synowie Bronisława: Jewgien (rozstrzelany 31 października 1937), Marko (rozstrzelany 24 września 1937), Franc (rozstrzelany 1937).
Autorzy tabliczek dodają komentarz, kierowany zapewne do młodszych, którzy może nie znają mechanizmów działania stalinowskiego terroru: „Przez trójkę NKWD Kijowskiej obłasti skazany na rozstrzelanie”. A gdzie indziej informacja jest bardziej konkretna: „Ganczar Iłłarion Iwanowicz (…) rozstrzelany w Październikowym Dworze po donosie Byjała Andrieja”. Niech imię zdrajcy nie będzie zapomniane…
Bykowniański las patrzy na pielgrzymów i przechodniów oczami ofiar: ze starych fotografii spoglądali ci, których zamęczono na tej ziemi. Zdjęcia są bardzo różne: pozowane, w mundurze, eleganckie jak ślubne, zawadiackie w słomkowym kapeluszu. Chłopiec w czapce niczym z filmów Eisensteina o rewolucji październikowej. Młodzieniec w stroju duchownego. Śliczna dziewczyna z fryzurą ułożoną w staromodne loczki.
Co ważne, autorzy spontanicznych upamiętnień przywozili tutaj opowiadania nie tylko o pochowanych w Bykowni, ale o ofiarach stalinowskich w ogóle. Czasem wiadomo, że wyrok wykonano w Żytomierzu. Czasem, że tym miejscem był Kijów, a więc wedle wszelkiego prawdopodobieństwa właśnie gdzieś tutaj jest bezimienny grób. Czasem tabliczka wspomina kogoś, kto aresztowany w 1937, został osądzony i skazany na wieloletni pobyt w obozie: Jewgienij Pietrowicz Popow trafił do GUŁagu, wiadomo, że był w Dalłagu (jednym w gigantycznych regionów obozów pracy), tam umarł, ale data śmierci pozostaje nieznana.
W oszklonej ramce milczące świadectwo tego, jak „zmieniała się” historia. Według pierwszego dokumentu z 1962 roku, Serhij Wasylowycz Kotko umarł 28 lutego 1942 roku. Przyczyny śmierci nie wpisano. Na drugim dokumencie, wystawionym już na innej Ukrainie, w roku 1993, widnieje data 13 listopada 1937. Dowiadujemy się także, że Serhij Wasylowycz Kotko został rozstrzelany, że miał w chwili śmierci 41 lat i że zginął w Kijowie.
Котко
Сергій Васильович
1896–28.02.1942 ?
1896–13.11.1937 ?
Kotko
Serhij Wasylowycz
1896–28.02.1942 ?
1896–13.11.1937 ?
„Zamordowany przez NKWD w Rosji. Zrehabilitowany pośmiertnie. Urodził się w miejscowości Priłuki w obłasti czernichowskiej w rodzinie nauczyciela. Na zakończenie nauki w gimnazjum odznaczony srebrnym medalem. Studiował na wydziale fizyczno-matematycznym na uniwersytecie w Kijowie, ale nie było mu dane ukończyć nauki w burzliwe lata. W wyniku typowego dla lat trzydziestych oszczerstwa, jako ksiądz spędził trzy lata na Syberii. Potem bez powodu został zamordowany przez stalinowskie NKWD w Nowosybirsku (Rosja). (Co zostało ujawnione dopiero w 2004 roku.)
Cześć jego pamięci!
Jego wierna towarzyszka życia, Raisa Wasyliwna Motuzkowa, z domu Kotlariewska, niczym ‘dekabrystka XX wieku’ opuściła Ukrainę i za ukochanym pojechała wraz z dziećmi na Sybir, gdzie ją oficjalnie poinformowano, że jej mąż został aresztowany i skazany na 10 lat. W ten sposób młoda kobieta została wdową z dwojgiem malutkich dzieci: Jurą i Niną…”
Мотузков
Пемро Олександрович
19.12.1899–25.08.1937
Motuzkow
Petro Oleksandrowycz
19.12.1899–5.08.1937
żył 38 lat
Panczenko Aleksandr Kirijewicz
ur. 1908, zm. 1937
Susłow Boris Jakowlewicz
urodzony 19 maja 1886,
aresztowany 6 listopada 1937,
rozstrzelany 2 października 1938,
zrehabilitowany 19 września 1956
Wojnowski Roman Siemienowicz
ur. 1902, zm. 9 października 1937
Neczyporenko Oleksandr Romanowicz
ur. 1894, zm. 1938
Ofiara stalinowskich represji.
Natykacz Ahij Jewhenowycz
ur. 1889, zm. 28 czerwca 1938
Hapon Feodosij Kornijowycz
urodzony w 1886 we wsi Rogoziw,
rozstrzelany w listopadzie 1937
Szefer Jakob Christianowicz
ur. 1899, zm. 1938
Szefer Piotr Christianowicz
ur. 1882, zm. 1938
Chomenko Kindrat Jachymowycz
ur. 1889, zm. 1938
Teodorowycz Mykoła Ołeksandrowycz
ur. 1889, zm. 22 września 1938
Horbaczenko Safron Terentijowycz
rozstrzelany 27 listopada 1937
zrehabilitowany w 1989 roku
Juszak Roman Iwanowycz
ur. 1901, zm. 1937
Petryk Kindrat Tarasowycz
urodzony 1886, rozstrzelany 1938
Kniazkyj Petro
gm. Bukowina m. Waszkiwci
Maricki Jewgienij Pietrowicz
ur. 11 października 1892, zm. 16 maja 1938
Przez „trójkę” NKWD kijowskiej obłasti skazany na rozstrzelanie. Wyrok wykonano 16 maja 1938. Pośmiertnie zrehabilitowany. Cześć jego pamięci!
Dowhań Tymofij Swirydowycz
ur. 20 stycznia 1892, zm. 25 kwietnia 1938
Michin Nikołaj Nustinowicz
ur. 30 listopada 1897, zm. 22 października 1936
Tarasewicz-Michina
Walentina Iwanowna
ur. 16 maja 1905, zm. 2 listopada 1942
Ofiary stalinizmu. Nieznane miejsce pochówku.
Wśród tabliczek ofiar z lat 1937–1938 znalazły się także pojedyncze epitafia Polaków, zamordowanych w 1940 roku.
Drucki-Lubecki
Konstanty
1893–1940
żył 47 lat
Odwiedzający Bykownię pamiętają także polskie tabliczki. To była zapowiedź Polskiego Cmentarza Wojennego. To był początek upamiętnienia Ofiar Zbrodni Katyńskiej, spoczywających w bykowniańskim lesie.
Walter
Karol Julian
27.01.1891–1940
żył 49 lat
Pietruszka
Klemens
1898–1940
żył 42 lata
Jarowij Artiem Łarientijowicz
ur. 1890, zm. 7 grudnia 1937
Cibenko Ołeksij Martynowycz
ur. 1901, zm. 1937
Korogodski Grigorij Naumowicz
Urodzony 1910, rozstrzelany 25 grudnia 1937, pośmiertnie zrehabilitowany w 1956 roku. Pamiętamy, smucimy się. Rodzina.
Brukwa Anton Semenowycz
ur. 1893, zm. 1938
Iwan Ciba
ur. 1887, zm. 1933
Nyczyk Tymofij Nykonowycz
ur. 24 marca 1906, zm. 8 października 1937
Borhan Iwan Tymofijowycz
ur. 15 czerwca 1896, zm. 14 lutego 1938
Płaksun Mykyta Ołeksandrowycz
ur. 1898, zm. 1938
Pamiętamy, tęsknimy.
Hrobenko Ilja Danyłowycz
ur. 1899, zm. 1938
Rozstrzelany.
Dudnik Mitrofan Pawłowicz
ur. 1905, rozstrzelany 9 lutego 1938,
pośmiertnie zrehabilitowany
Kulikowa Jekatierina Aleksiejewna
ur. 1897, zm. 1938
Gubernia kijowska
Błocha Nyczypir Martynowycz
Furmaniec Iwan Makarowicz
ur. 1900, zm. 1938
Tytarenko Naum Iwanowycz
ur. 1894, zm. 1937, agronom
Osipienko Piotr Romanowicz
Urodzony 1909, aresztowany 14 kwietnia 1937, rozstrzelany 28 kwietnia 1937. Cześć jego pamięci!
Ustym Danyłowycz Paszenko
ur. 1902, zm. 22 grudnia 1937
Z Białej Cerkwi.
Puczok Ołeksij Ołeksandrowycz
Urodzony w 1868, wieś Litki. Skazany na śmierć przez „trójkę” 25 października 1937, stracony 25 grudnia 1937.
Czerniczenko Anatolij Aleksandrowicz
urodzony 17 października 1900,
rozstrzelany 22 listopada 1937,
zrehabilitowany 25 kwietnia 1957
Marżecki Leon Antonowicz
Urodzony 1888, docent KPI w Kijowie,
rozstrzelany 20 listopada 1937.
Zrehabilitowany 1961. Cześć jego pamięci!
Коноплев
Федор Ефимович
28.09.1903–25.09.1938
Konopliew
Fiedor Jefimowicz
28.09.1903–25.09.1938
żył 35 lat
Bieszłaga Siemion Afanasjewicz
ur. 17 kwietnia 1899
Bieszłaga Jelizawieta Michajłowna
ur. 21 listopada 1908
Rozstrzelani 26 listopada 1937 w Kijowie.
Kombryg Lisicyn Nikołaj Nikołajewicz
ur. 1897, zm. 27 września 1938,
pośmiertnie zrehabilitowany w 1957, Kijów
Czernyszow Paweł Iwanowicz
Major, naczelnik sztabu okręgu kijowskiego,
urodzony 1892, rozstrzelany 27 grudnia 1937. Pamiętam, kocham, tęsknię. Syn.
Milewski Edmund-Władysław
Iwanowicz
urodzony 1893, aresztowany 30 września 1937, rozstrzelany 22 listopada 1937
Bruhal Dmytro Hryhorowycz
Urodzony 1895, rozstrzelany 27 listopada 1937. Bądźcie przeklęci, stalinowscy oprawcy!
Zieliński Afanasij Iwanowicz
ur. 1898, zm. 1938
Chmielnicki Pawło Jonowicz
ur. 1893, zm. 1937
Trochymuko Mykoła Fedorowycz
ur. 1899
Filolog. Ofiara stalinowskich represji.
Borsunowski Petro Fedorowycz
ur. 1897, zm. 1937
Borsunowski Iwan Fedorowycz
ur. 1887, zm. 1937
Ofiary stalinowskich represji.
Bril Michaił Matwiejewicz
ur. 1907, zm. 30 stycznia 1933
Ofiara represji.
Stromydło Mychajło Stepanowycz
Urodzony 1903, dyrektor szkoły w kijowskiej obłasti, represjonowany 1938,
zrehabilitowany 1957.
Pamięci nie można zniszczyć. Tęsknimy. Rodzina.
Wiespierman Paweł Karłowicz
ur. 1885, zm. 11 sierpnia 1937
Od córki, syna, wnuków.
Zacharczenko Michaił Siemionowicz
Urodził się w 1888, 3 sierpnia 1937 aresztowany, 29 listopada 1937 skazany przez „trójkę” NKWD na śmierć. 5 grudnia 1937 wyrok wykonano w Żytomierzu.
Litwin Konstantin Łazariewicz
ur. 1907, zm. 30 stycznia 1933
Ofiara represji.
Wieś Jampol, rejon czarnobylski.
Szitij Andrij Makarowycz
ur. 1886, zm. 14 grudnia 1937
Szitij Kalenik Makarowycz
zm. 28 marca 1938
Szitij Iwan Makarowycz
zm. 1937
Wisniewski Arkadij Stanisławowicz
urodzony 11 stycznia 1891,
rozstrzelany 29 października 1937
Iwasiuk Mykoła Iwanowycz
ur. 14 kwietnia 1865, zm. 25 listopada 1937
Urodzony w Miejscu Zastawnym w obłasti
czerniwieckiej. Wybitny artysta ukraiński.
Autor obrazu Wjazd Chmielnickiego do Kijowa.
Rozstrzelany w stalinowskich katowniach.
Клаус
Анатолий Оттович
15.07.1907–28.06.1945
Klaus
Anatolij Ottowicz
15.07.1907–28.06.1945
żył 38 lat
Płużnyk Jewhen Pawłowicz
ur. 1898, zm. 1936, ukraiński pisarz
Ofiary stalinowskich represji.
Inklud Wołodymyr Josypowycz
urodzony 11 października 1903,
aresztowany 10 października 1937,
rozstrzelany 5 listopada 1937,
zrehabilitowany w 1966 roku
Jakubowski Kalenik Sidorowicz
urodzony 1881, stracony 1937
Tkacz Josyp Hryhorowycz
ur. 1881, zm. 1937
Represjonowany. Pamiętamy, oddajemy cześć, wnuki, prawnuki. Miasto Biała Cerkiew.
Марченко
Леонид Андрианович
1911–1937
Marczenko
Leonid Adrianowicz
1911–1937
żył 26 lat
„Anastazja Stanisławowna Kink-Rochańska, z domu Protopowowa (1893–1937). Nauczycielka. Jedynej i niepowtarzalnej Mamusi od syna Romana”.
Zapewne syn Roman Ostapowicz Kink (1918–2008) nieraz wracał do Bykowni, odświeżając swoje epitafium dla matki. A potem pewnie dzieci zawiesiły z kolei jego zdjęcie – i tak drzewo stało się rodzinnym nagrobkiem.
Кинк-Роханская
Анастасия
Станиславовна
1893–1937
Kink-Rochańska
Anastazja Stanisławowna
1893–1937
żyła 44 lata
„Legendarny bohater Październikowej Socjalistycznej rewolucji 1917 roku. Komisarz pociągu pancernego III Międzynarodówki. Delegat XVII zjazdu partii. Pokój Twoim prochom. Na wieki pamiętać będą o Tobie dzieci i wnuki”.
Стасенко
Флор Сергеевич
31.08.1896–5.12.1937
Stasenko
Fłor Siergiejewicz
31.08.1896–5.12.1937
żył 41 lat
„Z pochodzenia szlachcic. Do rewolucji oficer carskiej armii, sztabs-kapitan. Mieszkał w Charkowie, pracował jako sprzedawca w księgarni. Był żonaty, miał dwoje dzieci.
Aresztowany 23 lutego 1938 z artykułu 54, paragraf 10 i artykułu 54, paragraf 11 UK USSR oskarżony o agitację antysowiecką i przynależność do kontrrewolucyjnego białogwardyjskiego podziemia. 26 kwietnia 1938 skazany wyrokiem trójki specjalnej NKWD w charkowskiej obłasti. Rozstrzelany 3 czerwca 1938. 17 czerwca 1958 decyzją nr 886/0–58 Wojskowego Sądu w Kijowie postanowienie trójki specjalnej uznano za nieuzasadnione. Dikariew Władimir Parfinowicz został pośmiertnie zrehabilitowany”.
Дикарев
Владимир Парфенович
1883–1938
Dikariew
Władimir Parfinowicz
1883–1938
żył 55 lat
Каутная
Эмма Степановна
1906–3.10.1937
Kautna
Emma Stiepanowna
1906-03.10.1937
żyła 31 lat
Prawa autorskie © Izabella Sariusz-Skąpska i Tymon Kretschmer
Żadna część tej strony nie może zostać użyta do celów komercyjnych ani być reprodukowana w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody autorów.
Szczegóły | Formularz kontaktowy